30 Nisan 1975’te Kuzey Vietnam birlikleri Saygon‘daki Bağımsızlık Sarayı‘na girerek (Sonradan biri Ho Chi Minh, diğeri Yeniden Birleşme Sarayı oldu.) Vietnam Savaşı’nı fiili olarak bitirdiler ve geriye 1.5 milyon ölü, bir o kadar yaralı ve asla onarılamayacak tahribatlar kaldı. Vietnam Savaşı’nın sebepleri ya da sonuçları hakkında konuşulmadık pek bir şey kalmadığından ya da üzerimize vazife olmadığından doğruca bu savaşın sinemadaki yansımalarına geçiyoruz. Vietnam Savaşı, uzun yıllar atlatılamayacak devasa bir kolektif travma yarattı Amerika’da ve bu travmanın tedavisinde sinema önemli roller üstlendi; başlarda propaganda, akabinde isyan, devamında sorgulama ve en sonunda yüzleşme şeklinde refleksler geliştiren sinema, külliyat olabilecek hacimde bir Vietnam anlatısı yarattı. Bu külliyatın seyri, içerdiği eserler, geliştirdiği söylemler her zaman tartışmaya açık olsa da irdelemeye değerli bir alan olduğu gerçeği hiçbir zaman değişmedi. Bu dosyada, Vietnam Savaşı’nı konu alan eserlerden önemli ve değerli olanları bir araya topladık; her dosya gibi öznellikten doğan kusurlarla bezeli olduğunu göz önünde bulundurmanızda ise fayda var.
Casualties of War (1989)
Brian De Palma‘nın en özel filmlerinden olan Casualties of War, bir Vietnam gazisinin otobüste gördüğü Uzak Doğulu kız aracılığıyla geçmişe, savaş günlerine yolculuk yapması üzerine kurulu bir “anımsama” filmi. Gerçek olaylara dayanan ve Amerikalı askerlerin işlediği savaş suçlarını gözler önüne seren film, Amerika’nın Vietnam’la hesaplaşmasının perdedeki önemli temsillerinden biri olarak değerini her zaman korumaktadır. Brian De Palma dokunuşlarını her anında hissettiğiniz, Sean Penn ile Michael J. Fox‘ın karşılıklı döktürdüğü bu savaş karşıtı filmi izlemeden Vietnam’da nelerin yaşandığını tam olarak idrak etmek güç.
Vietnam Üçlemesi: Platoon (1986), Born of the Fourth of July (1989), Heaven & Earth (1993)
Oliver Stone‘un oldukça tartışmalı filmlerden müteşekkil Vietnam Üçlemesi, savaş öncesini, esnasını ve sonrasını ele alan kapsamlı bir üçleme olarak külliyat içerisinde önemli bir yere sahip. Aralarında doğrudan bağ bulunmayan bu üç öykü bugünden bakıldığında Hollywood’un Vietnam Savaşı’na yaklaşımındaki değişimleri, iniş ve çıkışları göstermesi bakımından oldukça değerliler; Platoon’un alkışlık mı yoksa nefretlik mi olduğunu, Heaven & Earth‘e varıncaya dek nelerin değiştiğini anlamak için bu eserleri görmekte fayda var.
The Deer Hunter (1978)
Michael Cimino adının hala anılmasını sağlayan The Deer Hunter, Vietnam Savaşı’nın Amerika için nasıl bir Rus ruletine dönüştüğünü tek sahneyle somutlaştıran, Robert De Niro, Meryl Streep, Christopher Walken gibi oyuncuların enfes performanslarıyla bezeli değerli bir savaş draması olarak yıkıma uğrayan hayatların sözcüsü olmayı bugün bile başarmış durumdadır. Savaşı anlamanın en iyi yollarından bir The Deer Hunter‘dan geçiyor.
Tigerland (2000)
Joel Schumacher‘in Tigerland‘i, eşi benzerine kolay rastlanmayacak bir iş; biçimle içeriğin kusursuz uyumundan doğan gücü savaş kelimesinin barındırdığı vahşeti sonuna kadar hissetmemize neden oluyor. Başrolündeki Roland Buzz karakteri üzerinden savaş, vatan ve kahramanlık üzerine önemli sözler sarfeden bu filmi diğer Vietnam filmlerinden farklı bir yere koymak lazım, gücüne karşı koyulamayacak filmlerden ne de olsa.
Far From Vietnam (1967)
İçerisinde Agnes Varda, Alain Resnais, Jean-Luc Godard gibi yönetmenlerin yer aldığı bir ekip tarafından çekilen Far From Vietnam, Amerikan’ın Vietnam işgaline dair yürüttüğü propagandaya Avrupa’dan gelen bir yanıt olarak dikkat çekiyor. Yayınlandığında Amerika’da sert tepkilerle karşılanan(*) belgesel, Amerika karşıtlığının 60’lı yıllarda ne seviyede olduğunu göstermesi açısından da değerli bir iş, bulup görmek ufuk açıcı olacaktır.
Vietnam Savaşı’nı Konu Alan Diğer Filmler
The Boys in Company C (1978), Sidney J. Furie
Bullet in the Head (1990), John Who
Coming Home (1978), Hal Ashby
Rescue Dawn (2006), Werner Herzog
The Hanoi Hilton (1987), Lionel Chetwynd
84C MoPic (1989), Patrick Sheane Duncan
Not: Türün en bilinen üç eseri Apocalyspe Now (1979), Good Morning Vietnam (1987) ve Full Metal Jacket (1987) dosyaya dahil edilmemiştir.
(*) http://www.nytimes.com/movie/review?res=9907E5DF153AEF3BBC4F53DFB0668383679EDE
